Solidair door samenwerken

Hoe blijf je betaalbaar als zorgverzekeraar zonder in te boeten aan kwaliteit en dienstverlening? Over dit vraagstuk buigt Kees Hamster zich al ruim tien jaar als CFO van Coöperatie VGZ. In dit interview deelt hij zijn inzichten en de huidige strategie om zorg in de toekomst zo betaalbaar mogelijk te houden.

Kunt u ons wat meer vertellen over Coöperatie VGZ?

“VGZ is een coöperatie die voor haar leden zorg inkoopt en die ervoor zorgt dat door leden betaalde zorgkosten tijdig worden vergoed. De vroege oorsprong van het huidige VGZ ligt in de 18^e eeuw, toen timmerlieden besloten een onderling fonds op te richten. Zij sloegen de handen ineen om elkaar te steunen bij ziekte en maakten een geldpot waar ze allemaal wat inlegden voor als er iemand ziek werd. Hieruit ontstond Coöperatie VGZ. Nog steeds zijn we een organisatie met leden en zonder winstoogmerk, net zoals de meeste zorgverzekeraars. VGZ is op dit moment de derde grootste zorgverzekeraar. Omdat de coöperatie geen winstoogmerk heeft, is de belangrijkste opdracht voor VGZ om een zo goed mogelijke premie voor de leden te realiseren. Dit doen we door goed samen te werken met andere stakeholders teneinde ook de kwaliteit en de toegankelijkheid van zorg te waarborgen.”

Kunt u op hoofdlijnen schetsen hoe de financiering van de Nederlandse zorg is georganiseerd?

“Als econoom vind ik dat wij een mooi zorgstelsel hebben. Wij brengen een premie in rekening, dit jaar 1763 euro en dat is best veel geld. Naast de premies die door de leden worden betaald, ontvangen de zorgverzekeraars ook een bijdrage van de werkgevers. Deze geldstromen lopen vervolgens grotendeels via het zorgvereveningsfonds. De middelen van dit fonds worden verdeeld over de zorgverzekeraars, rekening houdend met de kenmerken van de verzekerden. Dit is een heel solidaire verdeling. Met het geld dat VGZ ontvangt wordt zorg ingekocht bij de zorgaanbieders, zoals ziekenhuizen. Hiermee worden zorgcontracten afgesloten. Afhankelijk van de afgesloten verzekeringspolis kan de verzekerde gebruikmaken van de ingekochte zorg of zelf zorg inkopen en laten vergoeden. Wat een zorgverzekering uniek maakt, is dat iedereen zal worden geaccepteerd en dat er geen persoonsspecifieke premie is. Het is daarom een heel solidair stelsel met een gelijkgestelde premie, weliswaar afhankelijk van het soort verzekeringspolis.”

“Je ziet dat er in ons huidige private stelsel meer ruimte is om innovatie te belonen”

Hoe zijn we tot het huidige private stelsel gekomen?

“Vroeger hadden we een stelsel van door de overheid gereguleerde ziekenfondsen. In die periode waren er veel wachtlijsten, omdat er veel budgettaire krapte was. Deze ontstond omdat de centrale sturing inhield dat iedere organisatie op dezelfde wijze werd gefinancierd. Je ziet dat er in ons huidige private stelsel meer ruimte is om innovatie te belonen. Wij zijn als VGZ al jaren bezig met het strategische initiatief ‘Zinnige Zorg’, samen met teams van zorgaanbieders werken we binnen het Netwerk Zinnige Zorg aan het vernieuwen van de zorg. Zinnige zorg heeft drie elementen. Ten eerste komen zorgverleners zelf met vernieuwende ideeën die het verschil maken. Op de tweede plaats moeten die ideeën betere zorg opleveren voor de patiënt, en tot slot moet het initiatief de zorgkosten verlagen. Deze initiatieven noemen we een ‘good practice’. We hebben inmiddels samen met zorgprofessionals honderden good practices uitgewerkt in de praktijk en VGZ schaalt deze op in het hele land, zodat alle patiënten er gebruik van kunnen maken. De deelnemers die deel uitmaken van het Netwerk Zinnige Zorg wisselen kennis en ervaring uit om zo slimme nieuwe zorg te ontwikkelen. Zij delen hun resultaten, leren van elkaar en nemen elkaars ideeën over. Hiermee hopen we de stijging van de zorgkosten te beteugelen en omdat nieuwe zorg ook arbeidsbesparend kan zijn, kan het schaarse zorgpersoneel efficiënter in worden gezet. Dit met als doel dat verzekerden de zorg kunnen krijgen die zij nodig hebben.”

Welke andere modellen ziet u in de wereld en in Europa?

“Om inspiratie op te doen kijken wij voornamelijk naar buurlanden, zoals Denemarken en Duitsland. Hierbij zijn wij met name geïnteresseerd in stelselinterventies en samenwerkingsvormen die een directe uitwerking hebben op het betaalbaar en toegankelijk houden van de zorg. De voorbeelden hierin zijn opvallend genoeg niet landspecifiek, maar eerder zorginhoudelijk. Innovaties rondom een ziektebeeld bijvoorbeeld, of een type interventie dat zorgt voor een snellere uitstroom van het ziekenhuis naar de wijk.”

Heeft de sector eigenlijk een advies of wensenlijstje bij de formateur neergelegd?

“Vanuit brancheorganisatie Zorgverzekeraars Nederland (ZN) vindt er overleg plaats met de politiek om een zo open mogelijke verbinding te houden. Ook met de formerende partijen. Een terugkerend thema is daarin het eigen risico, wat willen we daarmee? Wij proberen met dat soort vraagstukken zo goed mogelijk mee te helpen om het gesprek in goede banen te leiden. Verder is van een wensenlijstje geen sprake.”

Kunt u iets vertellen over de missie en visie van VGZ en haar rol in de Nederlandse zorg?

“Onze opdracht is om invulling te geven aan de spagaat tussen toegankelijkheid en betaalbaarheid. We zien dat de toegankelijkheid steeds verder onder druk komt te staan doordat de vraag naar zorg toe blijft nemen, terwijl er steeds minder professionals zijn om de zorg te leveren.  We zien ook dat zorgkosten autonoom veelal harder stijgen dan de inflatie. We zijn dus permanent bezig de kosten in de portemonnee van de Nederlander te laten passen, want we zien dat de zorg steeds een extra stukje van de portemonnee opeet. Dit moeten we zien te voorkomen. Dat doen we door ons in te zetten om het Integraal Zorgakkoord te realiseren met onder andere initiatieven als Zinnige Zorg. Door voortdurend op zoek te zijn naar good practices werken wij toe naar de vernieuwing die nodig is. Onze opdracht is daarmee ook om de ledenbetrokkenheid te verhogen. Wij hopen zo het vertrouwen te krijgen om initiatieven voor verbetering te laten werken. Dit doen we door onze leden actiever te betrekken in het doorvoeren van voorstellen en ze zo meer regie te geven. Daarnaast zijn ook initiatieven zoals ‘people first’ en duurzaamheid onderdeel van onze strategie.”

Hoe is het op dit moment gesteld met de betrokkenheid van de leden?

“Op dit moment is het helaas zo dat leden zich niet altijd zo betrokken voelen, ondanks een actieve ledenraad die ook een prachtige invulling geeft aan hun programma. We hebben er heel bewust voor gekozen om leden actief te betrekken bij onze initiatieven. Daarnaast wordt de ledenbetrokkenheid ook gemeten, want wij willen ook weten wat we kunnen doen om die betrokkenheid te verbeteren. Als we leden betrokken krijgen, dan zijn we ook geslaagd in het relevant zijn voor onze leden.”

“De groep die al gezond is neemt zelf voldoende initiatief voor een goede leefstijl. Het meest effectief zijn programma’s die zich richten op mensen die als het ware op de rand staan”

Stappen mensen gemakkelijk over naar andere zorgverzekeraars?

“7% van de leden stapt over. Dit is over het algemeen genomen ook de groep die weinig zorg gebruikt en daardoor ook een ander soort verwachting heeft. Toch zorgt deze groep er ook voor dat wij scherp moeten blijven. Als leden overstappen ben je wellicht niet relevant geweest en de uitdaging is dan: hoe word je dat wel? Vanaf de ingang van het huidige zorgstelsel zijn de beheerskosten verlaagd, waardoor wij alert moeten blijven op onze concurrentie en ons moeten blijven afvragen: hebben wij ook de laatste vernieuwingen? Dat is een stukje van de marktwerking die iedereen scherp houdt. Ik denk ook dat daar de winst van dit stelsel in zit. Vernieuwing wordt beloond en dat houdt iedereen scherp.”

Wat is de boodschap aan jullie leden als we het hebben over een goede leefstijl?

“Nederlandbreed is er een preventieakkoord waarin afspraken zijn vastgelegd om Nederlanders gezonder te maken. De overheid heeft hierin een belangrijk rol. We kunnen prima iets aanbieden voor de leden, maar dat is altijd een keuze van het individu zelf. De ervaring leert echter dat de groep die al gezond is, zelf voldoende initiatief neemt voor een goede leefstijl. Het meest effectief zijn programma’s die zich richten op mensen die als het ware op de rand staan en die met initiatieven geholpen zijn. Het programma ‘Keer Diabetes2 Om’ is hiervan een voorbeeld. In dit programma wordt ingezet op meer bewegen en anders eten, met als resultaat een geringer beroep op zorg wat voor iedereen voordelig is.”

Hoe kijkt u vanuit uw positie naar de interne auditfunctie?

“Voor mij is de interne auditfunctie een belangrijke sleutel in de governance van een bedrijf. Ze kijken vanuit het three lines model naar de mate van evenwicht in het hele stelsel van maatregelen langs verschillende thema’s. De uitkomsten van audits leveren ons scherpte op als het gaat om de vraag of onze organisatie stabiel functioneert en of wij de opdracht voor onze leden voldoende realiseren. Informatiebeveiliging is zo’n thema. Je moet er niet aan denken dat gegevens van leden worden gestolen. De onderzoeken van de IAF geven ons een goed objectief beeld van de maatregelen die zijn getroffen. De auditresultaten geven ons inzicht in hoe wij het stelsel van maatregelen hebben gebouwd om risico’s te kunnen beheersen en waar ruimte voor verbetering is.”

Welke bijdrage kan de interne auditfunctie leveren aan het realiseren van de strategie?

“Het is de opdracht van internal auditors om te objectiveren. Daardoor ligt het minder voor de hand om een oordeel te verwachten over of een keuze voor een bepaald project de juiste is geweest of niet. Het oordeel zou meer moeten gaan over het stelsel van selectie, kaderstelling en afwegingen die hebben geleid tot een strategische keuze. Makkelijker gezegd, is het stelsel van maatregelen dat wij bijvoorbeeld met Zinnige Zorg hebben neergezet voldoende robuust?”

Meer investeren in interne audit of in externe (jaarrekening)controle?

“Internal audit moet ervoor zorgen dat het voor de organisatie helder is of bedrijfsprocessen in voldoende mate worden beheerst om hun opdracht uit te kunnen voeren. Daarvoor moeten de processen naar behoren functioneren. Het stelsel van maatregelen voor het komen tot een juiste zorgkostenprognose is daarvan een voorbeeld. De externe accountant heeft wat mij betreft een andere functie, namelijk het vaststellen dat de weergave van de financiële positie van een organisatie over een bepaalde periode juist is. Ik ben wat voorzichtig als het gaat over de discussie over budgetten. We zien een bepaalde ontwikkeling waarbij meer datagedreven wordt gewerkt en dat heeft ook een weerslag op de efficiëntie waarmee werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd.”

“Het is belangrijk om duidelijk te communiceren wat de verwachtingen zijn. Er kan spanning ontstaan door de kadering van een auditopdracht”

Welk advies wilt u de beroepsgroep van internal auditors meegeven?

“Ik zou internal auditors langs twee lijnen advies willen meegeven. Ten eerste, wees betrokken bij het bedrijf waar je werkt door nieuwsgierig te blijven. Het is hierbij essentieel om te willen blijven begrijpen en snappen wat er gebeurt. Ten tweede is het belangrijk om duidelijk te communiceren wat de verwachtingen zijn. Er kan spanning ontstaan door de kadering van een auditopdracht. Door aan de voorkant van het proces duidelijk te communiceren kan een deel van deze spanning al worden weggenomen en eindigt de audit met een professionele dialoog. Een heldere doelstelling verbindt ons in wat het is dat we verder willen verbeteren.”