Is AI het einde van IA?

Het is 2025. De wereld draait nog steeds zijn dagelijkse rondje en een dag beslaat nog altijd 24 uren. Maar wat wij tegenwoordig als internal auditor kunnen bewerkstelligen in vijf dagen van acht uren werktijd staat in schril contrast met 1985.

Toentertijd was de auditor in het bedrijf waar ik werkte een soort controleur, liefst opgeleid als RA. Iemand die vooral oog had voor de financiën en de verslaglegging daarvan. Dol op grote vellen papier met ruitjes in plaats van lijntjes. Daar kon zo fijn op worden ‘ge-vierkant-telt’. We kregen in de nineties met vier collega’s één computer. Die stond op een zwenkarm zodat je – als jouw tijd er als gebruiker op zat – het enorme bakbeest een fikse douw kon geven en je collega zich kon gaan ergeren aan die ‘moderne onzinmachine’. Papier was immers veel geduldiger en wie schreef die bleef.

Er werd eind jaren tachtig bedacht dat niet alleen RA’s geschikt waren voor internal audittaken. De focus moest breder. En zo werden langzaamaan de RO-opleidingen geboren. Het curriculum was in 2004 al behoorlijk breed, zo herinner ik mij. We leerden dankzij Starreveld de verschillen tussen bedrijfstypologieën. Door die meneer let ik in restaurants nog altijd op degene die alleen mag uitserveren en de persoon die de centen mag incasseren. En we moesten ook van alles leren over communicatie, governance, de inrichting van de auditfunctie, IT, et cetera. De opleiding is door de jaren heen telkens meegegroeid met de behoeften van organisaties, hun bestuurders en toezichthouders, in de context van effectiviteit en efficiëntie van beheersmaatregelen.

De auditor in 2025 is minder een controleur en meer een gids. Misschien is dat wel de grootste verandering. Geen achteruitkijkspiegel, maar een navigatiesysteem dat tijdig aangeeft waar de flitspalen staan, waar vertragingen worden gesignaleerd en een alternatieve route wordt geschetst naar het beoogde doel.

Tegenwoordig nemen algoritmen beslissingen sneller dan mensen ze ooit kunnen begrijpen. En bestuurders dromen van dashboards die hen realtime vertellen of alles nog in control is. Midden in die hectiek beweegt de internal auditor nog altijd mee. Niet meer gewapend met een ouderwetse checklist en een rode pen, maar met een flinterdun laptopje vol data-analyseprogramma’s en met AI-ondersteuning.

Eerst worden zulke ontwikkelingen – net als in 1985 – nog met argusogen bekeken. What’s in it for me blijft immers een puur menselijk trekje. Want, betekent AI misschien wel het einde van de IA? Als het goed is niet. Want de IA heeft een brein en kan met kennis en door het stellen van de juiste vragen de intenties achter gedrag achterhalen en dan een gericht advies geven. Maar zo’n nieuwe rol vergt wel lef. Lef om bestuurders te zeggen dat hun investering in schitterende nieuwe technologie niet alleen kansen, maar ook blinde vlekken creëert. Lef om uit te leggen dat een ‘groen dashboard’ niet betekent dat er geen risico’s zijn. En lef om collega’s mee te nemen in verhalen en praktische voorbeelden, niet in een uitleg van de kleurtjes van de tabellen.

Lef tonen is niet altijd makkelijk, maar loont zich wel. Een bestuurder zei laatst nog hoe blij hij was met zijn IAF. Hij zei grappend: ‘Ik slaap beter met een auditor die wakker ligt.’ Misschien noemen we IA’s in 2050 geen auditors meer, maar internal navigators. Hoe dan ook: de missie blijft dezelfde: de organisatie scherp houden, ook als de wereld sneller draait.