Een andere kijk op blockchain

In Nederland wordt er naar schatting meer dan 16 miljard euro per jaar witgewassen en wereldwijd gaat het om bedragen die nog vele malen groter zijn. Een logisch gevolg is dat er steeds meer aandacht is voor het opsporen en voorkomen van witwassen en andere financiële criminaliteit. Een lastige klus, waarbij onder andere banken de nodige kritiek ontvingen op het onvoldoende opsporen en voorkomen van verdachte transacties.

Een groeiend probleem is het gebruik van op blockchain gebaseerde cryptovaluta waarmee anonieme transacties worden mogelijk gemaakt. Zo is bitcoin een populair betaalmiddel voor de handel in drugs en wapens op het darkweb. Dit is een van de redenen dat aanbieders van cryptobetaaldiensten, wisselkantoren en bewaarportemonnees in Nederland en Europa onder verscherpt toezicht komen te staan en aan strenge anti-witwasregels moeten voldoen.

Hoewel cryptovaluta bekend staan om hun anonieme karakter, is de onderliggende blockchain juist een technologie die voor veel transparantie kan zorgen. Bij een publieke blockchain zoals bitcoin, kan iedereen de volledige transactiehistorie inzien en downloaden. Op die manier is het mogelijk om alle transacties wereldwijd real-time te monitoren en te traceren. Iets wat in ons huidige gefragmenteerde financiële systeem niet mogelijk is. Stel je voor dat er een briefje van 50 euro in je portemonnee zit en dat je de transactiehistorie van dat briefje tot jaren terug kan inzien. Dat zou het opsporen van crimineel geld een stuk eenvoudiger maken.

Nieuwe startups zoals Chainalysis, Coinfirm en Ciphertrace hebben zich gespecialiseerd in het analyseren van transacties op publieke blockchains en helpen banken, toezichthouders en opsporingsinstanties met het in kaart brengen en traceren van geldstromen en verdachte transacties. Zo kon Chainalysis in 2019 al meer dan 1,4 miljard dollar aan verdachte bitcoins traceren die afkomstig waren van het darkweb of bijvoorbeeld verkregen waren met ransomware. Ook konden ze volgen waar de digitale munten naartoe gingen en op welke exchanges de bitcoins werden omgewisseld voor euro’s of dollars. Op die manier zijn niet alleen transacties, maar ook exchanges en handelaren op te sporen die meewerken aan witwassen of die op zijn minst onvoldoende moeite doen om witwassen te voorkomen.

Politici en toezichthouders in Europa en de VS beginnen zich nu te realiseren dat blockchain met de juiste tools en technieken juist een transparant financieel stelsel mogelijk maakt. Met een helicopterview kunnen alle verdachte geldstromen gevolgd worden. Dit is een van de redenen dat zes centrale banken, waaronder de Europese Centrale Bank, begin dit jaar een werkgroep startten om de toepassing van een op blockchain gebaseerde Central Bank Digital Currency (CBDC) te onderzoeken. De People’s Bank of China blijkt achter de schermen al jaren onderzoek te verrichten naar een digitale Yuan. De op blockchain geïnspireerde Chinese digitale munt wordt waarschijnlijk in 2020 al gelanceerd.

Eerder werden blockchains en cryptovaluta gevreesd vanwege het mogelijk maken van anonieme transacties en criminele activiteiten. Maar een wereld waarin we massaal betalen met op blockchain gebaseerde digitale euro’s of andere cryptovaluta, lijkt onvermijdelijk en dichterbij dan ooit. Dit zal het opsporen en tegengaan van witwassen sneller en effectiever maken. Er is immers niets zo anoniem en lastig te traceren als een briefje van 50 euro dat vrij door Europa kan reizen.