Weet wat je eet!

Een vette kroket, een zak snoep, een reep chocolade. Iedereen kent het genot dat met voeding gepaard gaat, maar er kleven grote gezondheidsrisico’s aan. Ingrid Ganzeboom, docent en adviseur productontwikkeling en Annet Roodenburg, lector voeding en gezondheid (HAS), over voeding en gezondheid en het belang van kennis en opleidingen op dit gebied.

Wat doet de HAS green academy?

Ingrid Ganzeboom (IG): “De HAS green academy is een zelfstandige hogeschool met locaties in Den Bosch en Venlo en is gespecialiseerd in landbouw, voeding en groene ruimte. Het biedt diverse opleidingen aan op verschillende gebieden, van tuin- en akkerbouw en dierenveehouderij tot food innovation en food technology. Met tevens twee internationale opleidingen omarmt de hogeschool een wereldwijde benadering van agrofood en groene innovatie.”

Annet Roodenburg (AR): “De hogeschool zet zich in voor een brede kennisoverdracht en dat beperkt zich niet alleen tot onderwijs. We doen ook onderzoek en bieden diensten aan het bedrijfsleven aan in de vorm van advies en allerlei trainingen en presentaties.”

Waarom zijn opleidingen op het gebied van voeding en gezondheid nodig?

AR: “Van oudsher richt de opleiding food technology zich op het tegengaan van de bederfelijkheid van voedingsmiddelen door middel van technologie, maar het gaat nu verder dan dat. Het aanbod van voedingsmiddelen blijkt niet altijd even gezond. Hoewel ze misschien niet bederfelijk zijn bevatten ze vaak stoffen die niet bevorderlijk zijn voor onze gezondheid, zoals overmatige hoeveelheden zout en suiker.”

Ingrid Ganzeboom: “Als ontwikkelaar is het essentieel te begrijpen welke effecten voedsel heeft op de gezondheid”

IG: “Toekomstige voedingsprofessionals zijn later medeverantwoordelijk voor de samenstelling van voedsel en kunnen er daarmee voor zorgen dat consumenten de juiste voedingsmiddelen kunnen kopen en consumeren. Als ontwikkelaar is het essentieel te begrijpen welke effecten voedsel heeft op de gezondheid. Het onderwijs speelt dus een cruciale rol in het vormen van professionals die niet alleen kennis hebben van voedselontwikkeling, maar zich ook bewust zijn van de impact ervan op de gezondheid van consumenten.”

Is het een populair vakgebied?

AR: “Het lectoraat voeding en gezondheid is geen aparte opleiding maar is als overkoepelend thema verweven door alle opleidingen binnen de HAS. Het thema voeding en gezondheid is heel populair. Er wordt veel over geschreven en gesproken in de media. Gegeven deze populariteit is het aantal studenten dat instroomt op opleidingen zorgwekkend. Het werkveld staat te springen om nieuw talent binnen te halen en vraagt actief naar personeel.”

IG: “Het werkveld is vooral op zoek naar studenten in de opleiding food technology, aangezien de vraag naar kwaliteitsmedewerkers, procestechnologen en productontwikkelaars hoog is.”

Welke inzichten komen zoal uit onderzoek?

AR: “We zijn bezig met specifieke doelgroepen. Uit onderzoek van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen blijkt dat een verhoogde eiwitinname gunstig is voor gezond ouder worden. Veel ouderen zijn hiermee niet bekend, vooral niet als het gaat om duurzame eiwitten. De inzichten uit dergelijke onderzoeken koppelen we aan productontwikkeling met het bedrijfsleven, vaak via subsidieprojecten in samenwerking met voedingsmiddelenbedrijven.”

Moet alles in voeding om gezondheid draaien?

AR: “Ja, dat is wel ons uitgangspunt, maar voeding is natuurlijk ook een vorm van sociaal samen zijn. Vroeger was het een dagtaak om voeding te vinden en te overleven, daar draaide voeding om. Tegenwoordig is het veel makkelijker geworden en wordt er zoveel gegeten dat het niet alleen meer om overleven gaat. Voeding is er niet meer als overlevingsmiddel, het is overal. En het meeste is niet bepaald gezond.”

Wat is gezonde voeding?

AR: “De adviezen van het Voedingscentrum en de Schijf van Vijf zijn wetenschappelijk onderbouwd en een prima leidraad voor gezonde voeding. Zij adviseren gevarieerd, met mate en meer plantaardig te eten. De exacte invulling is per persoon wel verschillend. Sommige mensen hebben meer van een bepaalde voedingsstof nodig. Zwangere vrouwen bijvoorbeeld zijn gebaat bij een verhoogde inname van foliumzuur, ouderen bij een verhoogde inname van eiwitten, en sporters moeten in verhouding meer energie binnenkrijgen. De Gezondheidsraad heeft overigens net nieuwe aanbevelingen over de eiwittransitie gepubliceerd. We moeten naar een meer plantaardig voedingspatroon. Naast gezondheid is duurzaamheid hierbij ook een belangrijker onderwerp geworden.”

Welke hardnekkige zogenaamde waarheid willen jullie het liefst ontkrachten?

AR: “Het idee dat het betuttelend is om bepaalde reclames te verbieden. Het punt is: er is juíst geen keuzevrijheid om voor de gezonde opties te kiezen, want we worden overspoeld met ongezonde voeding. Zo is 80% van het aanbod in de supermarkt ongezond. Er is stevig overheidsingrijpen nodig om hier verandering in te brengen. Het aanbod is zo hoog omdat die vraag er is vanuit consumenten, want het is lekker, én omdat er goed aan ongezond voedsel verdiend wordt.”

Waarom is genotsvoeding zo aantrekkelijk?

IG: “Genotsvoeding prikkelt de zintuigen. Het moet lekker en aantrekkelijk zijn en er mooi uit zien. Als dat ontbreekt kopen mensen het eten niet en dan wordt er ook geen geld aan verdiend. Genotsvoeding bevat vaak veel kilocalorieën (suikers en vetten). Daarnaast is ook het aanbod aan genotsvoeding gevarieerder waardoor er meer keuze is en mensen mogelijk geneigd zijn om meer te kopen en meer uit te proberen. Deze variatie biedt dus kans op overeten.”

Annet Roodenburg: “Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat degenen die sterk bewerkte voedingsmiddelen eten gemiddeld vijfhonderd calorieën meer per dag binnenkrijgen”

AR: “Sterk bewerkte voedingsmiddelen worden vaak bestempeld als ongezond. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat degenen die sterk bewerkte voedingsmiddelen eten gemiddeld vijfhonderd calorieën meer per dag binnenkrijgen. Tegelijkertijd blijkt er ook een relatie met eetsnelheid. Immers, onbewerkt voedsel als wortels eet je langzamer dan bewerkt voedsel als chocoladesoesjes. De tijd die het voedsel in de mond doorbrengt, bleek een indicatie te zijn wat betreft de mate van verzadiging. Dit onderzoek benadrukt het belang van eetsnelheid en gevoel van verzadiging als oorzaak van een te hoge calorie-inname.”

Hoe ver reikt de verantwoordelijkheid van organisaties en de overheid in relatie tot ongezonde voeding?

AR: “We zijn toe aan wat meer overheidsinvloeden. We worden nu betutteld richting de verkeerde kant, want er wordt te veel ongezond voedsel aangeboden. De huidige situatie vereist actie. De Nutri-Score (producten krijgen op basis van hun voedingswaarde een score – red.) draagt eraan bij om consumenten te helpen betere voedingskeuzen te maken, maar het zou nog effectiever zijn als producenten hun producten echt verbeteren.”

En het verbieden van reclames bijvoorbeeld?

AR: “Het verbieden van reclames voor ongezonde producten, het invoeren van een suikertaks of de btw verlagen op groente en fruit kunnen allemaal helpen. In het Verenigd Koninkrijk heeft alleen al het aankondigen van strenge maatregelen ervoor gezorgd dat de industrie in beweging kwam en producten gezonder werden. Er wordt nu een tussenvorm van de suikertaks ingevoerd, maar wanneer we écht een effect willen hebben, moet dit een getrapte suikertaks zijn. Dus hoe meer suiker, hoe meer belasting. Ook moet er meer aandacht zijn voor voedselvaardigheden in het onderwijs, zodat kinderen weten waar voedsel vandaan komt.”

Zien jullie een rol voor organisaties om werknemers fit te houden?

AR: “De directe relatie tussen cognitief functioneren en voeding is niet duidelijk. In bredere zin kun je wel zeggen dat wanneer je jezelf beter en fitter voelt, je beter presteert. Een organisatie kan een rol spelen op dit gebied. Als werkgever kun je zorg dragen voor een goede personeelskantine, aandacht besteden aan de werk-privébalans, stress verminderen, een fitnessruimte aanbieden en stimuleren om op de fiets naar het werk te komen.”

Wat zijn de langetermijneffecten van langdurig ongezonde voeding?

IG: “Obesitas en overgewicht zijn een groot probleem. Zo werd duidelijk in de COVID-19-periode dat het risico op COVID verband hield met overgewicht. De helft van de bevolking heeft te maken met obesitas en overgewicht, dat vergroot het risico op veel andere ziektes. De verwachting is dat in 2040 dit percentage 60% is.”

Zien jullie nog andere risico’s?

AR: ”Het risico van ondergewicht of ondervoeding speelt vaker in minder ontwikkelde landen. Toch zie je dit ook in de meer ontwikkelde landen steeds vaker voorkomen, denk aan vitaminetekorten in bijvoorbeeld Amerika of Nieuw-Zeeland. Soms zelfs tegelijk met overgewicht bij dezelfde persoon. Ongebalanceerde, energierijke, nutriëntarme voeding is een van de oorzaken.”

IG: “Een punt van aandacht wanneer we meer naar plantaardige en veganistische voeding gaan, is dat er eerder kans is op een tekort aan vitaminen zoals B12 en de mineralen ijzer en calcium. Bij een plantaardige of veganistische levensstijl is het essentieel om zorg voor te dragen dat je een goede combinatie van essentiële aminozuren binnenkrijgt.”

Hoe ziet in jullie ogen de toekomst van ons eten eruit?

IG: “Dat is een hele moeilijke vraag wanneer je die los van het klimaat bekijkt. We gaan steeds meer van dierlijk naar plantaardig voedsel. Toch lijkt de markt van vleesvervangers momenteel te stabiliseren.”

AR: “Op korte termijn kan deze markt stabiliseren, maar als je uitzoomt moet vlees wel duurder worden, omdat alle kosten meegenomen zullen worden. Over een jaar of dertig zullen vleesvervangers niet meer weg te denken zijn.”

Zijn er belangrijke zaken of tips die jullie willen meegeven?

AR: “Eet gevarieerd, eet meer plantaardig dan dat we nu doen en eet niet te veel. Meer plantaardig eten is gezonder, beter voor het klimaat en het betekent ook dat er uiteindelijk meer voedsel overblijft voor de mens.”

IG: “Als we niet zoveel dierlijke producten gebruiken, zijn er ook niet zo veel voedseltekorten. En gooi niet te veel voedsel weg. Dat aanpakken kan een grote bijdrage leveren aan het reduceren van de voedseltekorten.”