Verduurzamen van teler tot tafel

Aviko, wie heeft er geen frietje van gegeten? Het bedrijf zit middenin de duurzaamheidstransitie om zo ook in de toekomst aardappelen te kunnen blijven verwerken. Aan het woord is Anouk Wentink, sustainability manager bij Aviko.

Wat doet Aviko? 

“Aviko staat voor Aardappelverwerkende Industrie Keppel en Omstreken. In 1962 ontstond Aviko in Hoog-Keppel met 32 aardappelboeren aan de keukentafel. Sinds 2002 zijn we onderdeel van Royal Cosun. Cosun is een agrarische coöperatie met ruim 8400 telers en actief in het ontwikkelen van voeding, voedingsingrediënten, diervoeding, biobased ingrediënten en groene energie. Onze kernactiviteit is het verwerken van nu ruim 2 miljoen ton aardappelen per jaar. Dat doen we verspreid over elf productielocaties in Nederland, België, Duitsland, Polen en China. We verwerken die aardappelen vooral tot name friet, maar ook nog tot honderd andere aardappelproducten, variërend van pommes noisettes tot aardappelwedges. Daarnaast verwerken we de aardappelen tot gedroogde aardappelproducten zoals aardappelpoeder. Dit is een halffabricaat voor met name de productie van chips.”

Hoe ziet jullie keten eruit? 

“De keten lijkt simpel en verloopt van teler tot tafel via Aviko. Een groot deel van de aardappelen kopen we via gecontracteerde telers waar we mee samenwerken. Vervolgens hebben wij fabrieken om deze aardappelen te verwerken. Transportbedrijven brengen onze producten naar de klanten. Wij zijn bij de Nederlandse consument natuurlijk bekend via de supermarkt, maar we leveren het merendeel aan foodservicebedrijven, van de cafetaria op de hoek tot grote ketens. We verkopen in meer dan 110 landen.”

“We willen telers die trots zijn op wat ze doen en dat ze vandaag, morgen en overmorgen kunnen blijven telen”

Wat is jouw rol? 

“Ik ben verantwoordelijk voor duurzaamheid binnen Aviko. Verduurzaming gaat over een duurzame aanpak in alles wat we doen. We streven naar een toekomstbestendige, duurzame keten van teler tot tafel die op lange termijn ook houdbaar is. Duurzaamheid hebben we onderverdeeld in een drietal strategische pijlers waar we ons op richten. Die pijlers zijn Proud Farmers (growing crops future-proof), Healthy Earth (reducing climate impact) en Happy People (realising plant-based solutions and working together).”

Kun je dat toelichten?

“De eerste pijler richt zich op de teelt. We werken hierin samen met onze telers en onafhankelijke adviseurs aan een aardappelteelt die weer en wind doorstaat. Teelt die rendabel én duurzaam is, nu en in de toekomst. We willen telers die trots zijn op wat ze doen en dat ze vandaag, morgen en overmorgen kunnen blijven telen. Het Future Proof Farming-programma dat wij hebben opgezet is hier ook onderdeel van. De tweede pijler gaat over het reduceren van onze milieu-impact. Het gaat om het minimaliseren van CO₂-uitstoot, water- en energiegebruik, plus het voorkomen van voedselverspilling en afval. En de derde pijler gaat over het inzetten van onze plantaardige held, de aardappel, voor nieuwe plantaardige en duurzamere alternatieven. We hebben binnen deze pijlers hele concrete doelen geformuleerd en meetbaar gemaakt in KPI’s.”

En wat doe jij dan concreet? 

“Ik ben verantwoordelijk voor het halen van die doelen, samen met de betrokken afdelingen. Mijn rol is onder andere om te zorgen dat verwachtingen helder zijn, dat we KPI’s hebben die gemonitord worden, dat we projecten en processen hebben om voortgang te boeken op die KPI’s, en dat we ook intern en extern rapporteren over onze voortgang. Mijn rol is gericht op het faciliteren, motiveren, monitoren, netwerken en initiëren van samenwerkingen en nieuwe projecten. Uiteindelijk moeten we het samen doen. Heel Aviko is Team Duurzaamheid. Zo zijn de agrocollega’s er ook voor verantwoordelijk dat duurzaamheid op het erf, in de teelt, verder ontplooid en verankerd wordt.”

Hoe doen zij dat?

“Zij gaan het gesprek aan met de telers om hen te activeren. Zij zien ook als eerste de (extreme) weersinvloeden op de akkers. Het voorjaar van 2025 was relatief droog, vorig voorjaar was weer extreem nat. Dat beïnvloedt de aardappelteelt. Ook hebben we bijvoorbeeld een aardappelexpertisecentrum waar onze agronomen werken met expertise in de teelt en teelttechnieken. Zij houden zich bijvoorbeeld bezig met de ontwikkeling van rassen die minder gevoelig zijn voor schimmels en weersextremen, of hoe aardappelen sneller kunnen groeien met juist minder water en kunstmest. Er is op duurzaamheid veel gaande en iedereen draagt daaraan bij.”

Je noemde het Future Proof Farming-programma. Wat is dat? 

“Dit is een meerjarig programma dat zich richt op toekomstbestendige teelt. Het is een verbeterprogramma op bodemgezondheid, biodiversiteit, waterkwaliteit, klimaat en op een duurzaam verdienmodel voor aardappeltelers. De komende vier jaar kunnen deelnemende telers rekenen op hoogwaardige kennis die specifiek betrekking heeft op de aardappelteelt. Ook zijn er rentekortingen voor investeringen die bijdragen aan een toekomstbestendige teelt, denk hierbij aan investeringen op het gebied van mechanisatie of precisielandbouwtechnieken. We werken hierbij samen met onder andere Rabobank. Daarnaast ontvangen telers een premie bovenop de overeengekomen contractprijzen per ton aardappelen die zij aan Aviko leveren.”

Hoe werkt dat in de praktijk? 

“Telers die meedoen in het programma stellen samen met een externe adviseur een actieplan op waarin doelstellingen en concrete acties voor een toekomstbestendige teelt op het bedrijf worden opgenomen. Gedurende de looptijd wordt de voortgang op die doelstellingen gemeten en geëvalueerd, met als doel om door te groeien naar hogere vastgestelde prestatieniveaus binnen het programma. Het programma volgt de internationale richtlijnen van het Sustainable Agriculture Initiative. Dit is een internationaal instituut dat richtlijnen heeft opgesteld waar duurzame akkerbouw aan moet voldoen. Onze telers kunnen zelf sturen en beslissen aan welke onderwerpen ze gaan werken. We vinden het belangrijk dat de teler zelf de baas is over eigen land en teelt. We willen wel weten waar ze aan werken en waartoe dat leidt. We monitoren de voortgang en delen kennis. Zo komen we samen verder.”

“Een eenduidige standaard is belangrijk, omdat je wilt voorkomen dat de een het zo meet en de ander het weer anders meet”

Kunnen jullie de progressie ook aantonen? 

“Progressie rondom verduurzaming op de akker is ingewikkeld om te meten, omdat nog niet alles gestandaardiseerd is. Al veel slimme mensen hebben zich bijvoorbeeld gebogen over de vraag hoe je de CO₂-uitstoot van de aardappelteelt meet. Een eenduidige standaard is belangrijk, omdat je wilt voorkomen dat de een het zo meet en de ander het weer anders meet. Het begint allemaal met registratie. In een teeltregistratiesysteem vullen telers allerlei zaken in, zoals hoeveel bemesting, beregening, welk type en hoeveel gewasbeschermingsmiddelen er zijn gebruikt, wat het rendement is. Uiteindelijk zijn dit allemaal belangrijke elementen om de CO₂-uitstoot te bepalen. Vervolgens is het belangrijk dat de registraties volledig en juist zijn. Een teler teelt niet alleen aardappelen maar ook andere gewassen, zoals wortels of bieten. Alles moet dus per perceel goed worden bijgehouden. En daarnaast, als we alle input hebben van de telers, hoe doen we dan de calculaties?”

Ja precies. Hoe dan?

“In Nederland is de zogenaamde Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw gelanceerd door onder andere het Wereld Natuur Fonds, Rabobank en Wageningen Universiteit. Die monitor geeft een integrale set van acht KPI’s waarvan wetenschappelijk onderbouwd is dat zij impact hebben op biodiversiteitsherstel op en rondom akkerbouwbedrijven. Van deze KPI’s zijn definities, rekenregels en databronnen vastgesteld. De Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw is daarmee een breed gedragen instrument waarmee prestaties van telers meetbaar én beloond kunnen worden. Het is een Nederlands initiatief. We hebben bijvoorbeeld ook Franse, Belgische, Duitse en Chinese telers en klanten. Vergelijkbare initiatieven bestaan ook in andere landen, maar vaak weer met net andere methodieken. Kortom, het is nog volop in ontwikkeling, maar dat weerhoudt ons er niet van om samen met telers aan de slag te gaan.”

Is er ook druk om te voorkomen dat je doet aan greenwashing? 

“Greenwashing willen we natuurlijk niet. We hebben te maken met de Green Claims Directive vanuit Europa. Die directive zegt dat elke duurzaamheidsclaim geverifieerd moet zijn. En dat is terecht! Je moet een duurzaamheidsclaim heel specifiek maken en de onderbouwing moet getoetst zijn. Reporting en auditkennis is daarbij belangrijk. Hoe claim je bijvoorbeeld op een betrouwbare manier dat de friet is geproduceerd met een duurzame aardappel? Daarnaast is het hele vakgebied dus nog in ontwikkeling, inclusief internationaal wetenschappelijk onderbouwde methodieken. Tegelijkertijd willen we niet te veel auditdruk bij de telers. We hebben echt behoefte aan kennis en ervaring op dit vlak. Om zo de akkerbouw te helpen om alle duurzaamheidselementen in kaart te brengen, te rapporteren en verifiëren.”

Hoe staan de telers erin? 

“Er zijn meer dan honderd telers die in pilotgroepen verdeeld over verschillende regio’s van start zijn gegaan. Dit is ongeveer 10% van ons aardappelvolume. Onze doelstelling is om in 2030 alle gecontracteerde telers in het programma mee te laten doen. Het is een reis die we met elkaar maken, waarbij wij stap voor stap verder opschalen. En de ene teler is de andere niet. De ene teler is superinnovatief en bereidwillig om nieuwe technieken te testen. De andere zegt: ‘Ik heb nog geen opvolger, ik hoef niet voorop te lopen.’ Het zijn allemaal ondernemers die toekomstbestendig willen zijn en dat gaat gepaard met dilemma’s: ‘Ik wil wel groen doen, maar ik kan niet groen doen als ik rood sta.’ Daarom willen wij ook het risico delen met de teler en ondersteunen wij hen financieel. Echter, dat moet een gezamenlijke inspanning zijn van de hele keten. En dat maakt het voor Aviko ook wel lastig, want je kunt de rekening niet bij de consument neerleggen.”

En dus?  

“Er vindt nu een ongekende transitie plaats: in vergroening van energie, de urgentie om slimmer water te gebruiken, afval via een circulaire transitie als grondstof weer in te zetten, de eiwittransitie in de voedingsindustrie en dus ook in de landbouw. En we zijn nog niet op het eindpunt. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje. Onze klanten bevinden zich ook in die transitie en moeten bijvoorbeeld hun eigen en hun ketenemissies reduceren, waarvoor ze weer aankloppen bij hun leveranciers. Aviko heeft juist die klant weer nodig om samen de duurzaamheidsinspanningen te verrichten. Ketensamenwerking is essentieel om deze transities te laten slagen en toekomstbestendig te blijven.”

Wat wil Aviko bereiken qua duurzaamheid?  

“We vinden het belangrijk dat we onze doelstelling op de drie hiervoor genoemde pijlers gaan behalen. We zijn ambitieus, daar ligt het niet aan. We zeggen ook wel: ‘Bij Aviko groeit duurzaamheid.’ Ook bij onze telers. We zaaien en oogsten en zorgen dat een toekomstbestendige teelt verder groeit.”

Tot slot, hou je van aardappelen? 

“Uiteraard hou ik van aardappelen. Lekkere dikke friet met schil, die ook nog eens het meest duurzaam is. En daar wil ik ook graag morgen en overmorgen nog van kunnen genieten!”