Next nature: hoe technologie onze nieuwe natuur wordt

Technologie staat niet buiten ons, maar raakt steeds dieper verankerd in ons leven. Dat stelt Koert van Mensvoort, filosoof, kunstenaar en oprichter van Next Nature Network. Tijdens het IIA Congres 2025 schudde hij de zaal wakker met een prikkelende gedachte: technologie is onze natuur geworden. Een gesprek over toekomsten, verbeeldingskracht en de rol van de internal auditor.

Jouw werk beweegt zich tussen technologie, kunst en filosofie. Hoe is die brede blik ontstaan?

“Als tiener maakte ik videogames. Daarom ging ik informatica studeren, maar ik miste iets creatiefs. Dus ging ik daarnaast naar de kunstacademie. En later studeerde ik filosofie, want ik ontdekte dat Descartes zowel filosoof als wiskundige was. Ik dacht: dat wil ik ook. Sindsdien neem ik rollen aan die passen bij mijn fascinatie. En die fascinatie is: next nature.”

Wat bedoel je precies met next nature?

“Het inzicht dat natuur niet statisch is, maar dynamisch. Next nature stelt dat technologie steeds meer onze natuur wordt. Kijk naar de smartphone: twintig jaar geleden had bijna niemand er een. Eerst dachten we: handig. Maar nu? Als je je huis verlaat zonder je telefoon voelt het alsof je een lichaamsdeel bent vergeten. Zo vanzelfsprekend is het geworden. Dat laat zien hoe technologie zich in ons leven nestelt, hoe het verweven raakt met wie we zijn. Het is onze nieuwe natuur geworden.”

En wat vraagt dat van ons?

“Dat we verantwoordelijkheid nemen. Technologie is overal, maar we mogen het niet beschouwen als iets dat ons overkomt. We moeten zelf richting geven. En dat vraagt om een andere manier van kijken. Dat roept een fundamentele vraag op: dienen wij de technologie of dient technologie ons? Het is aan ons om bewuste keuzen te maken. Die vraag raakt aan verbeeldingskracht. Want keuzen die we nu maken, beïnvloeden generaties na ons. Dat bewustzijn is essentieel.”

Waarom is verbeeldingskracht belangrijk?

“Iedereen kan een doemscenario bedenken. Maar een wenselijke, haalbare toekomst schetsen? Dat is moeilijker. Juist daarom is verbeeldingskracht zo belangrijk. Zonder verbeelding kun je je geen andere toekomst voorstellen en blijf je vasthouden aan wat je al kent. Terwijl de wereld om je heen allang aan het veranderen is.”

“In elke groep heb je dromers, realisten en soms ook remmers. Door iedereen een plek te geven, ontstaat er verbeeldingsruimte”

Hoe ontwikkel je die verbeeldingskracht?

“Met creatieve werkvormen, zoals de ‘zes denkende petten’ van Edward de Bono. Daarmee geef je mensen een specifieke rol: met de zwarte pet mag je kritisch zijn, met de gele pet denk je alleen positief. Dat opent ruimte voor nieuwe ideeën. In elke groep heb je dromers, realisten en soms ook remmers – mensen die vanuit angst reageren en zo het hele proces blokkeren. Door iedereen een plek te geven, ontstaat er verbeeldingsruimte.”

Zie jij daarin ook een rol voor de internal auditor?

“Zeker. Als internal auditor ben je een ‘critical friend’. Je houdt de organisatie een spiegel voor, maar helpt ook richting te geven aan een wenselijke toekomst. Niet de politieagent, maar de stem van binnenuit. Je helpt niet alleen door te bewaken, je bouwt ook mee. Door vragen te stellen, scenario’s te verkennen en mensen te helpen hun verbeelding in te zetten. Dat is een waardevolle rol.”

Veel mensen denken in extremen als het om de toekomst gaat. Hoe zie jij dat?

“Ik pleit voor het denken in toekomsten. Er is niet één toekomst, er zijn scenario’s. Sommige zijn wenselijk, andere niet. Sommige waarschijnlijk, andere slechts fantasie. Maar hoe wij vandaag denken en handelen, bepaalt welke toekomst zich ontvouwt.”

Hoe kunnen organisaties – en in het bijzonder internal auditors – beter leren denken in mogelijke toekomsten?

“Door te oefenen met scenario’s. Door het gesprek aan te gaan over wat je wilt en wat je vreest. En niet pas na te denken als de technologie al is geïmplementeerd, maar juist vooraf. Internal auditors kunnen daar gidsen in zijn die het gesprek voeren, keuzen expliciet maken en risico’s onder woorden brengen.”

Hoe voorkom je dat technologie ons overkomt?

“Door te experimenteren en te reflecteren. Niet wachten tot iets 100% veilig is, maar stap voor stap verkennen. Technologie is als een rivier: je moet erin stappen om de stroming te voelen. Ik gebruik vaak de metafoor van het meertje. Je kunt vanaf de kant gissen hoe koud het is, maar je weet het pas als je erin loopt. Tot je middel. Ver genoeg om te voelen. Maar met de mogelijkheid om terug te keren als het niet goed voelt.”

En als we niets doen?

“Dan parasiteert technologie op ons. Kijk naar sociale media: die zijn ontworpen om onze aandacht te grijpen. Dat lijkt onschuldig, maar het betekent dat woede en angst worden beloond. We worden gestimuleerd om boos te zijn. Of neem de farmaceutische industrie, waar elke afwijking tot diagnose wordt gemaakt. Meer diagnoses betekent meer medicijnen, en dus meer winst. Maar wie wordt daar beter van? De mens of het verdienmodel? Een groep – happy few – wordt daar rijk van. Maar het is niet goed voor de mensheid.”

Is technologie dan amoreel?

“Technologie is niet neutraal. Maar hoe wij haar inzetten, bepaalt of ze goed of slecht uitpakt. Daarom moeten we verantwoordelijkheid nemen en bewust sturen, individueel en als organisatie. Ik zoek naar een liefdesverhaal tussen biologie en technologie. De technosfeer – de door ons gecreëerde technologische wereld – is inmiddels zwaarder dan de biosfeer. Niet bewust gepland, maar organisch ontstaan. Nu is de vraag: hoe brengen we die twee werelden in balans? Hoe zorgen we voor een happy marriage tussen wat we maken en wie we zijn?”

Toch is AI nog onderwerp van discussie

“AI is als een briljante stagiair. Werkt 24/7, klaagt nooit en is razendsnel. Maar het blijft een stagiair, eentje die fouten kan maken. Daarom moet je hem begeleiden, controleren. Niet blind vertrouwen, maar kritisch toetsen. En vooral: de vraag is niet of je AI gebruikt. Dat gebeurt toch wel. Je kunt beter duidelijke kaders stellen en ruimte geven voor verantwoord experimenteren. Anders sluit je het leren af. En dan ben je straks te laat.”

“Je kunt prima geopereerd worden door een robot. Maar tijdens je herstel wil je zorg van een mens. De menselijke empathie is onvervangbaar”

Dus het gaat niet om ‘ja’ of ‘nee’, maar om ‘hoe’?

“Precies. De ja/nee-vraag is zinloos. Het gaat niet om óf je iets doet, maar hoe je het verantwoord vormgeeft. Je moet het gesprek voeren over de voorwaarden. Wat is het worstcasescenario? En hoe vangen we dat af? Als je dat goed regelt, kun je ruimte geven om te ontdekken wat AI voor je organisatie kan betekenen.”

Wat blijft volgens jou onvervangbaar menselijk?

“Er zijn bepaalde dingen die je per definitie niet kunt vangen in technologie. Menselijk contact. Stel, je ligt in het ziekenhuis. Je kunt prima geopereerd worden door een robot. Die is misschien preciezer dan een mens. Maar tijdens je herstel wil je zorg van een mens. Iemand die je aankijkt, begrijpt en voelt wat je nodig hebt. Die menselijke empathie is onvervangbaar. Voor internal auditors geldt hetzelfde. Een goed rapport is belangrijk. Maar het echte verschil maak je in het gesprek. In de verbinding.”

Dus soft skills worden belangrijker?

“Absoluut. Veel van de traditionele hard skills – denk aan rekenwerk, dataverwerking – kunnen prima door AI worden gedaan. Wat overblijft, is het menselijke: interpretatie, de dialoog, het empathisch vermogen. En dat is precies waar mensen het verschil kunnen maken.”

Wat zeg je tegen internal auditors die zich overweldigd voelen door technologische veranderingen?

“Wees niet bang. Begin gewoon. Je hoeft niet meteen alles te weten of te kunnen. Besteed 5% van je tijd aan vernieuwing. Probeer iets nieuws. Werk bijvoorbeeld met een AI-tool. Maak een analyse die je normaal handmatig doet eens met een prompt. Kijk wat eruit komt. Experimenteer en reflecteer. Je leert door te doen.”

Stel dat we vooruitspoelen naar 2035. Wat hoop jij dat we dan bereikt hebben?

“Ik hoop dat we technologie hebben ingezet op een manier die aansluit bij onze menselijke waarden. Dat werk leuker en zinvoller is. En dat we dichter zijn gekomen bij wat ik noem de homo ludens, de spelende mens. Iemand die werkt aan iets goeds, iets moois, en daar energie van krijgt. Een toekomst waarin we ’s ochtends wakker worden en denken: ja, ik heb zin om hieraan te werken. Voor mezelf en voor de wereld.”

Tot slot, wat wil je internal auditors specifiek meegeven?

“Blijf bewegen. Denk vooruit, neem ruimte om te verbeelden. Durf het gesprek aan te gaan over waarden, zelfs als het schuurt. Bewaken is belangrijk – maar meebouwen aan een gewenste, haalbare toekomst is minstens zo belangrijk. Wees die critical friend die niet alleen signalen oppikt, maar ook helpt bij het maken van nieuwe, wenselijke paden.”