“Durf te pionieren”

Miranda Pirkovski is onderzoeksdirecteur bij de Algemene Rekenkamer. Zij is verantwoordelijk voor het verantwoordingsonderzoek, financial audit en het datateam voor onderzoek bij de Rijksoverheid. Hoe beleeft zij haar functie en haar loopbaan?

Wat is je huidige rol bij de Algemene Rekenkamer?

“Als directeur Onderzoek ben ik verantwoordelijk voor de onafhankelijke externe controle van de financiële verantwoording door de Rijksoverheid. Dat betekent dat we als onafhankelijk orgaan toetsen of alle ministeries de ontvangen middelen zinnig, zuinig en zorgvuldig hebben besteed.”

Dat lijkt nogal een klus

“Dat is het ook. Wij doen de financial audit met slechts dertig accountants maar we steunen hierbij op het voorwerk van de Audit Dienst Rijk (ADR) die bij het ministerie van Financiën is gepositioneerd. Zij toetsen als interne auditdienst met ruim driehonderd man het getrouwe beeld van de financiële verantwoording van alle ministeries. De ADR geeft geen oordeel bij de departementale financiële verantwoordingen. Dat doet de Algemene Rekenkamer. De samenwerking met de ADR is dus cruciaal. Overigens telt de hele Algemene Rekenkamer zo’n driehonderd medewerkers. Ons managementteam bestaat uit een secretaris, zes directeuren onderzoek en een stafdirecteur. Het bestuur bestaat uit drie collegeleden.”

Je rol omvat ook data-analyse?

“Dat klopt. Binnen de Algemene Rekenkamer hebben we als doel meer datagedreven te werken. Binnen mijn team werken specialisten op dit vlak. Zij kunnen bijvoorbeeld zelf programmeren, maar hebben zeker ook een rol om datagedreven werken meer en beter te laten landen binnen de organisatie. Daarvoor leiden zij de auditors in het veld op. Ze reiken de tools aan om datagedreven werken te integreren in hun werk. Bij de verschillende inhoudelijke domeinen is iemand vanuit ons team ‘dedicated’ gekoppeld, zodat we goed aansluiten bij wat inhoudelijk speelt bij deze domeinen. “

“Het moderniseren en uniformeren van de financiële processen zou ons enorm helpen en de Rijksoverheid zelf ook”

Hoe zag je carrière hiervoor eruit?

“Ik ben ooit als accountant begonnen bij de voorloper van de ADR, namelijk de Departementale Audit Dienst van het toenmalige ministerie van Verkeer en Waterstaat. Daarna ben ik naar de Rabobank gegaan. Ik ben nieuwsgierig en vind ook wel wat van dingen, ik rolde in een MT-positie. Daarnaast vond ik dat ik ook wel meer moest weten van IT dus heb ik de IT-auditopleiding gevolgd. Omdat ik zelf graag met de inhoud bezig ben, graag met de voeten in de klei sta, maakte ik de overstap naar de Algemene Rekenkamer om weer zelf onderzoek te doen. Dat doe ik nu zes jaar, waarvan de laatste drie jaar als onderzoeksdirecteur.”

Maar je doet nog meer

“Ik vind het belangrijk om daarbuiten nog van alles te doen. Ik ben verbonden aan de Vrije Universiteit als corrector voor het vak BIV-AO voor post-doctorale RA-studenten. En ik ben verbonden aan de NOREA en heb bijvoorbeeld in de werkgroep Robotics gezeten. Over mijn eerste onderzoek als projectleider voor algoritmes heb ik een podcast gemaakt en een artikel geschreven. Ik ben nieuwsgierig en laat me niet snel weerhouden om ergens nieuw in te stappen.”

Zie je jezelf als een topvrouw?

“Nee, zo zie ik mezelf niet. Ik ben gewoon met mijn vak bezig. Ik hoor dan wel van mensen om me heen: ‘Welnee, kom op zeg, je bent echt wel categorie topvrouw.’ Maar zo zie ik mezelf echt niet. Ik ben niet veranderd en bijvoorbeeld nog steeds lid van de plaatselijke badmintonvereniging. Ik merk wel als ik daar vertel dat ik in de Tweede Kamer voor briefings zit of eens met de minister-president, ze stijl achteroverslaan.”

Wat heeft jou beïnvloed in je loopbaan?

“Dat is toch wel uit welk gezin ik kom. Ik heb een doe-maar-gewoonmentaliteit meegekregen. Mijn vader was een gastarbeider uit Noord-Macedonië die hier als lasser ging werken. Mijn Nederlandse moeder bleef als huisvrouw thuis. We hadden het niet breed. Het feit dat ik ging studeren betekende ook drie bijbaantjes. Mijn vader had tranen in zijn ogen toen ik afstudeerde, omdat studeren aan een universiteit een prestatie was waar hij nooit van had kunnen dromen. Dus dat was al mooi genoeg. Vanuit een passie voor het vak en nieuwsgierigheid van wat ik zou kunnen, kreeg ik daarna een prachtige loopbaan. Ik kon mijn ouders op vakantie meenemen. Dat waren voor mij belangrijke mijlpalen. Hoewel ik niet echt bewust een loopbaanplanning voor ogen had, heb ik wel het motto meegekregen om kansen die zich voordoen te pakken. En dat doe ik. Dus ja, ik heb wel ambities. Maar altijd vanuit de passie om samen dingen beter te maken.”

Hoe is het voor jou als vrouw in een mannenwereld?

“Hoewel het verandert, zie je nog steeds dat de meerderheid man is op topposities binnen de rijksoverheid. Binnen de Algemene Rekenkamer zijn vier directeuren vrouw en is diversiteit zeker belangrijk. We hebben ook een heel divers managementteam; dat maakt het ook niet altijd makkelijk. Er zijn veel verschillende perspectieven en manieren van communicatie. Dat vergt veel gesprekken en investeren. Maar dat loont op de lange termijn, dat merken we nu al!”

Waar ben je het meest trots op in je loopbaan?

“Het meest trots ben ik op die onderzoeken waar iets in gang is gezet. Waar je vooraf risico’s ziet, waar het belangrijk is dat er veranderingen op gang komen en je dat vervolgens tijdens je onderzoek ziet gebeuren. Dat je met het uitvoeren van onderzoek impact maakt. We hebben als Algemene Rekenkamer en als team een hele mooie positie om vanuit die onafhankelijke rol thema’s op de kaart te zetten en bij te dragen aan verbeteringen. De politiek is niet makkelijk, er is veel druk, belangen zijn groot en hoe wij als Algemene Rekenkamer dan een veilig baken kunnen zijn waar de Tweede Kamer op kan vertrouwen, vind ik waardevol.”

“Het begint allemaal met de durf om te pionieren, met de wetenschap dat je risico’s neemt en het anders zou kunnen gaan”

Kun je een voorbeeld geven van zo’n onderzoek dat impactvol was?

“Dat was bijvoorbeeld het onderzoek naar algoritmes. Dat was een andere vorm van een audit waarbij we als auditor niet achteraf na x jaar met een rapport kwamen, maar veel dichter op de bal zaten. We hebben een stimulerende en agenderende rol aangenomen en zelf een toetsingskader voor de inzet van algoritmes opgesteld. Dat had al effect tijdens de audit. Je zag dat onze aanpak leidde tot een veel groter bewustzijn over het verantwoordgebruik maken van algoritmes bij de overheid. Het heeft uiteindelijk geleid tot bijvoorbeeld een rijksbreed algoritmeregister. Dat was echt pionieren. En we zetten de Algemene Rekenkamer hiermee ook internationaal op de kaart. Het leidde tot uitwisseling van kennis hierover. Wat er weer toe leidt dat wij weer kennis opdoen van hoe andere landen vervolgens hiermee verder gaan. Je ziet dat een onderzoek enorm groot effect kan hebben en als katalysator van veranderingen kan fungeren. Maar het begint allemaal met de durf om te pionieren, met de wetenschap dat je risico’s neemt en het anders zou kunnen gaan.”

Wat zou je nog graag willen bereiken in je loopbaan?

“De buitenwereld heeft enorm veel aandacht voor Prinsjesdag. Iedereen juicht als op de derde dinsdag in september plannen van het kabinet bekend worden voor het komende jaar. Maar op de derde woensdag van mei is het Verantwoordingsdag. Het kabinet maakt dan bekend wat van de plannen is terechtgekomen, en wat dat gekost heeft. De Algemene Rekenkamer brengt dan haar verantwoordingsonderzoek uit met de oordelen over het functioneren en presteren van de rijksoverheid. De bekende PDCA-cyclus wordt rondgemaakt. En daar is veel minder aandacht voor.”

Dat wil je graag anders?

“Ik wil graag een kentering waarbij er aandacht komt voor die derde woensdag in mei. Dat is belangrijk, omdat je kunt leren. Deze lessen kunnen als input dienen voor het komende jaar. Daarnaast kunnen we vieren wat wel gelukt is en goed is gegaan. Overigens heeft Pieter Duisenberg, de president van de Algemene Rekenkamer, afgelopen Verantwoordingsdag 2024 een ander geluid laten horen, dat goed is opgepakt door de media. Ik vind het dus de goede kant opgaan.”

Wat zou de overheid beter kunnen doen om jouw werk te vergemakkelijken?

“Ambtenaren zijn niet zelden overbelast, wat ertoe leidt dat ons onderzoek meer tijd kost. Maar dat moeten we accepteren. Wat ik wel graag anders zou zien is dat er een eind komt aan de verkokering binnen de Rijksoverheid. Elk ministerie heeft zijn eigen financiële processen. Elk zijn eigen definities, systemen en procedures. Het moderniseren en uniformeren van de financiële processen zou ons enorm helpen en de Rijksoverheid zelf ook. Dit is primair een taak van het ministerie van Financiën. De Algemene Rekenkamer kiest daarbij voor een opduwende en stimulerende rol. Via onze relaties bij alle ministeries beïnvloeden we mensen om veranderingen in gang te zetten. Maar we doen zelf ook mee door casussen in te brengen en kennis te delen. Uiteraard moeten we goed afbakenen hoe ver we gaan, want we blijven onafhankelijk. Maar samenwerken door het delen van kennis is altijd goed.”

Kennisdeling is ook intern belangrijk?

“Absoluut! Ook met auditors onderling wil ik kennisdeling actief stimuleren. Zoeken naar mogelijkheden om elkaar continu te verrijken door met elkaar het gesprek aan te gaan. Je krijgt er energie van, het maakt het werk leuker. En ook interdisciplinair werken helpt. Ieder vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid samen in een team een onderzoek doen. Dat is ontzettend waardevol. “

Terug naar het thema topvrouwen. Wat hindert vrouwen in een carrière?

“We zeggen wel dat we zo’n modern land zijn, maar ik merkte zelf toen mijn kinderen naar de kinderopvang gingen dat er geen plek was. En als een kind een keer twee verschillende kleuren sokken droeg, werd de moeder daarop aangesproken. Dus ergens zit in onze cultuur iets wat maakt dat zeker vrouwen andere vrouwen aanspreken op hun moederschap. Terwijl het juist zo goed is als zowel vader als moeder een actieve rol hebben in het gezin. Dat kinderen ook vaders zien op het schoolplein die een boom inklimmen. Dus het zit in de cultuur en in het toch wel ouderwetse systeem in die tijd waarbij een school tussen de middag sloot, en je alleen op een doordeweekse dag tot uiterlijk vier uur naar de tandarts kon.”

“De heersende conservatieve opvattingen over rollen zijn een probleem”

Hoe ging dat voor jou?

“Ik heb het enorme geluk dat ik een man heb die een stap terug wilde doen toen ik aangaf dat ik een stap vooruit wilde maken in mijn werk. Thuis zijn we een goed stel dat elkaar aanvult in de taken. Ik ben ook een leukere moeder doordat ik werk. Ik kan mijn uitdagingen kwijt op mijn werk en kan veel meer genieten van thuis als ik thuiskom. Het geldt wellicht niet voor iedereen een partner te hebben die die ruimte wil geven. Tegelijk stellen vrouwen te hoge eisen aan zichzelf. Vrouwen zijn doorgaans fanatiek in de studies, willen negens en tienen halen. Deze ambitie is minder zichtbaar zodra zij gaan werken. Dan willen zij een perfect gezin. Kortom, de heersende conservatieve opvattingen over rollen zijn een probleem.”

Wat zie jij als belangrijke ‘troef’ van vrouwen?

“Vrouwen kunnen heel goed zichzelf blijven. Ze durven kwetsbaarheid te tonen. Dat is een kwaliteit. Bij de Algemene Rekenkamer krijg ik terug van de mensen in mijn team dat ze echt contact ervaren. Ik probeer een voorbeeld te zijn door af en toe ook aan te geven dat ik gaar ben, dat ik dingen moeilijk vind, dat ik het gezin belangrijk vind door op tijd naar huis te gaan voor een schoolgesprek. Hierdoor creëer je een veilige omgeving en ruimte voor je medewerkers om zichzelf te kunnen zijn.”

Wat is nog meer jouw kwaliteit?

“Wat mij typeert en mij heeft geholpen in mijn loopbaan is een houding van ‘ik probeer het gewoon’. Ik ben niet bang om nieuwe avonturen aan te gaan. Ik ben niet snel bang dat iets mislukt. Mijn eerste gedachte is juist een van nieuwsgierigheid of het gaat lukken. Bovendien, je kunt altijd weer terug. Ik wil geen spijt krijgen van de dingen die ik niet gedaan heb. Verder heb ik nooit last van te zware eisen aan mezelf stellen, dat het perfect moet zijn. Dat mijn kind twee verschillende kleuren sokken aan had, vind ik totaal geen probleem. Sokken dienen immers voor warme voeten en dat had mijn kind. Ik vinkte ook graag de knakworstjes aan op de lijst voor het schoolkerstdiner. Geen moeite mee, en de kinderen zijn er even blij mee als met de geweldig gedecoreerde cupcakes.”

Wat is je advies aan internal auditors die een stap willen maken?

“Wees nieuwsgierig! Probeer alle lijnen te belopen. Ik ben nu controlerend accountant van het Rijk en het helpt dat ik weet hoe het is om als manager tegenover een accountant te zitten. Ik weet hoever ik kan gaan met mijn aanbevelingen. Mijn eerste vraag is immers: ‘Hoe kijk je er zelf naar en wat heb je zelf gedaan aan verbeteracties?’ Het is zinloos om verplichtingen op te leggen die nooit zullen werken. Dus proef van diverse rollen binnen het three lines model. Je wordt er beter van!”