Van protest naar begrip

Mijn wortels liggen op het platteland van Groningen, in het idyllische dorpje Garnwerd, omringd met boerenvelden en alle geuren en kleuren die daarbij horen. Daarna heb ik eigenlijk alleen nog in steden gewoond, zo ook in Luxemburg. Begin 2020 verhuisde ik vanuit Luxemburg naar het centrum van Den Haag.

Zijdelings had ik via nieuwsberichten iets meegekregen van het boerenprotest in 2019. In februari 2020 zag ik het van dichtbij in Den Haag. Zoals iedere ochtend liep ik door de binnenstad naar het ministerie toe. Ineens stonden overal betonblokken, politiebussen en nog veel meer; het leek wel Prinsjesdag! Het boerenprotest tegen het stikstofbeleid was groots.

Dat stemde mij tot nadenken. Het is een ontzettend ingewikkeld, complex vraagstuk, waar veel verschillende belangen spelen en invalshoeken zijn. Soms staan deze lijnrecht tegenover elkaar. Sommigen beweren zelfs dat deze tegenstellingen tot maatschappelijke polarisatie leiden. We weten niet goed hoe we verder moeten, welke van de vele wegen we moeten inslaan. Een dynamiek waar de wetenschap – en met name bestuurskundigen en transitiedeskundigen – zich sinds gerede tijd over buigt. Maar het is ook een dynamiek die – zo kan ik voorzichtig stellen – in iedere organisatie speelt.

Immers, het gaat over meerdere stemmen en meerdere verhalen waar we naar kunnen luisteren. Het gaat om meerdere perspectieven en – ultimo – meerdere werkelijkheden die allemaal naast elkaar bestaan. Die werkelijkheden uiten zich op verschillende manieren. Zo ook in protesten. Dat brengt me tot de vraag: wat vragen die meervoudige werkelijkheden van ons als interne auditors in organisaties?

Clichématig is een verwijzing naar de Latijnse oorsprong van ons beroep passend. Maar luisteren we écht? En luisteren we echt naar álle perspectieven bij een vraagstuk? Sluiten onze standaardaanpakken daar voldoende op aan? Of concreter: zijn wij in staat meervoudige werkelijkheden te vatten in onze assuranceraamwerken? Ik denk het niet. Kunnen we überhaupt meervoudigheid ‘zien’ met slechts een enkelvoudige bril?

Dus: hoe kunnen we beter luisteren en recht doen aan de verschillende perspectieven van een vraagstuk? Inspiratie van onder andere Tineke Abma is hierbij bijzonder relevant. Denk bijvoorbeeld aan reflectieve in plaats van feitelijke gespreksvoering, aan dialoogworkshops in plaats van louter validatie van bevindingen, aan het rapporteren van verhalen in plaats van bevindingen…

Dit perspectief brengt onze beroepsgroep bij de doos van Pandora die we wél moeten openen. Waarom? Omdat deze gereedschappen ons beter kunnen helpen op weg naar wederzijds begrip én recht doen aan meervoudige werkelijkheden. Het zijn volgens mij gereedschappen die meer concreet invulling geven aan ‘de auditor als tuinier van goed bestuur’, de metafoor van Rainer Lenz. Zie het wederzijdse begrip als een vruchtbare grond voor betekenisvolle dialoog en actie. De vrucht die de organisatie wel moet plukken. En ja, die vrucht hangt hoog.

Welk gereedschap dat leidt tot wederzijds begrip denk jij nodig te hebben als tuinier van goed bestuur?