Onderwijs: minder is meer

Voor een hoogleraar is het thema onderwijs uiteraard een dankbaar onderwerp. Iedereen is het er wel over eens, investeren in onderwijs is het beste wat je kunt doen. Rendement is nagenoeg altijd verzekerd, zeker als je dat op het niveau van de samenleving beziet.

Onderwijs is de manier om kinderen wegwijs te maken in veel zaken en in staat te stellen een bijdrage te leveren aan de samenleving en voldoening – althans dat is te hopen – te vinden in de uitoefening van hetgeen waarvoor ze zijn opgeleid.

Dat gezegd hebbende is het nog niet zo eenvoudig om dat rendement uit te rekenen en vast te stellen of de wijze waarop het onderwijs wordt verzorgd ook efficiënt en effectief wordt gegeven. Onderwijskwaliteit is een onderwerp dat vaak tot verhitte discussies leidt. ‘I know it when I see it’ komt dan als slogan weer bij mij boven. Iedereen herinnert zich de docenten die indruk en dus een verschil maakten, zowel in negatieve als in positieve zin.

Het is een ingewikkeld onderwerp en dus hebben we ons als samenleving uitgeput in een fijnmazig instrumentarium om dat probleem op te lossen. Professor Wagenaar zei het ooit zo mooi: “Als een probleem te groot is om op te lossen, dan zoeken we een probleem dat we wel kunnen oplossen”. Dus proberen we amechtig indicatoren te bedenken inzake onderwijskwaliteit: slagingspercentages, door- en afstromingscijfers, leerlingtevredenheid, de ‘ophokplicht’, zijnde het aantal uren dat een leerling in de klas moet zitten, de kwalificatie – in de vorm van diploma’s – van docenten, budgetten, luchtkwaliteit in de leslokalen, en nog veel meer. U begrijpt het vast wel, dat wordt het niet….

De Onderwijsinspectie hanteert een batterij aan indicatoren die wel iets zeggen, maar of daarmee aantoonbaar is dat kinderen goed onderwijs krijgen is wat mij betreft op voorhand niet verzekerd. Scholen zijn ook zeer divers en als toezichthouder bij Stichting BOOR (een grote onderwijsinstelling in Rotterdam) weet ik dat die schoolorganisatie de zwaarste weging heeft van Nederland. Dat wil zeggen dat kinderen die daar naar school gaan nogal eens uit een problematische situatie komen.

Rotterdam Zuid heeft nogal wat achterstanden op velerlei gebied. Kinderen hebben daar soms te maken met een hele batterij aan hulpverleners waarbij het idee van het ‘kind centraal’ ver te zoeken is kan ik u verzekeren. De samenleving bedenkt dan – via de politiek – nog allerlei woeste plannen over bijvoorbeeld kansengelijkheid en dan worden er allerlei doelsubsidies bedacht die de complexiteit op een school eerder groter maken dan kleiner. Vaak ook nog gaat het om incidenteel geld waarmee je geen structurele problemen oplost. Docenten en schoolleiders worden daarmee vaker afgehouden van waar het om zou moeten gaan dan ze lief is. De hoeveelheid regelgeving is hemeltergend.

U begrijpt het al, zo’n ingewikkeld bouwwerk vraagt om controle en audits. Er zijn immers veel regels en ja, die vragen nu eenmaal om naleving en de controle daarop. De controletoren in het onderwijs is dus een veelkoppig monster dat zichzelf in stand houdt, maar waarvan de efficiëntie en effectiviteit zeker ter discussie mag worden gesteld.

Nu zijn de betreffende auditors zelf goed opgeleid en ze halen voldoening uit het beroep dat ze uitoefenen. Tijdens hun werk zullen ze zich toch vast vaak hun eigen opleidingen herinneren en zich realiseren dat er veel ballast in zat? Nu dan, laat niet na om de minder zinnige zaken die we met elkaar hebben opgetuigd ter discussie te stellen in het kader van uw adviesfunctie. Kan het niet een tandje minder? Dan kunnen we dat weer investeren in het onderwijs zelf. Mag ik u daartoe uitnodigen? Onze kinderen verdienen het.