Anders-zijn en anders-denken

Je doet niet zoals zij. Je bént niet zoals zij. Je bent niet zoals de meesten. Je bent niet de norm. Nee. Je bent anders. Je bent jezelf.

Laat ik met de deur in huis vallen: ik voel me ongemakkelijk om deze column te schrijven. Niet vanwege het thema, noch vanwege de aandacht die in onze beroepsgroep nodig is voor ongelijkheden, voor de belemmerende systemen die hieraan ten grondslag liggen, of voor een open dialoog over gender. Die aandacht is broodnodig. Maar daarvoor ben ik niet de juiste persoon.

Het is exact om die reden dat ik ongemak ervaar. Want wie ben ik, als witte, cisman om hierover ook maar iets op papier te zetten? Het lijkt bijna verboden terrein. Daarom wil ik jullie meenemen naar de bredere context waarbinnen dit vraagstuk speelt: die van meerderheden en minderheden. Ik heb geen statistieken over de man-vrouwratio binnen internal auditing in Nederland. Deze context speelt echter een grote rol, ook in ons auditwerk. Denk bijvoorbeeld aan een ‘gender pay gap’. Wanneer het gaat om meerderheden en minderheden, gaat het dikwijls ook over anders-zijn. Minderheden wijken af van de meerderheid, ze zijn anders.

Dan kom ik terug op het ongemak. Deze context is mij niet onbekend. Als openlijk queer behoor ik tot een minderheid en voel ik me soms anders. Ik voel me anders wanneer ik word belemmerd om wie ik ben en hoe ik dat uit. Dan ben ik anders dan iemand die niet na hoeft te denken over waar je naartoe op vakantie wilt (of erger: mag). Anders dan iemand die niet achterom hoeft te kijken op straat, uitkijkend voor mogelijk gevaar. Anders dan iemand die alleen wordt aangesproken op diens gedrag, en niet op diens identiteit. Dat is mijn anders-zijn.

Ik denk dat anders-zijn leidt tot anders-denken. Je kijkt anders naar situaties, naar contexten. Je bent je in zekere zin bewust van verhoudingen tussen meerderheden en minderheden, meer bewust en oplettend voor het dominante en voor dat wat minder dominant is. Je beschikt over het vocabulaire om daar duiding aan te geven. En je kunt dat aan de kaak stellen; je kunt daar kritisch op zijn; je kunt daar nieuwsgierig naar zijn. En dat raakt de essentie van ons beroep: luisteren en vragen stellen.

Laatst had ik een fijn en reflectief gesprek met mijn mentor Daina. We hadden het over ons anders-zijn. En ze stelde me een vraag waar ik haar heel dankbaar voor ben: “Hoe heeft jouw anders-zijn jou beïnvloed in je werk?” Het was een vraag waar ik tot dan toe weinig over had nagedacht en waar ik ook geen goed antwoord op kon vinden. Ik zei dat het wel meeviel; ik trek me misschien iets minder van de mening van een ander aan.

Maar na meer nadenken ben ik tot de conclusie gekomen dat die invloed veel groter is. Mijn anders-zijn heeft bij mij geleid tot anders-denken. Het heeft mij bewogen om op basis van sociaalwetenschappelijke theorieën te kijken naar werkelijkheden die worden ge(de)construeerd en welke rol dominante structuren en actoren daarin spelen. Dat speelt bewust én onbewust ook een belangrijke rol in hoe ik mijn audits en onderzoeken uitvoer. En het zal voor jullie geen verrassing zijn dat die manier anders is dan doorgaans binnen auditland.

Ik gun iedereen de vraag die mijn mentor mij stelde. Het zet aan tot reflectie en introspectie. Dus: hoe heeft jouw zijn jouw denken beïnvloed?