Topvrouwen combineren feminiene en masculiene eigenschappen

Er wordt steeds meer nadruk gelegd op het doorbreken van traditionele genderrollen. De term ‘topvrouw’ verwijst vaak naar vrouwen die zich onderscheiden in leiderschapsrollen binnen bedrijven, overheden of andere invloedrijke domeinen. Binnen de Rijksoverheid vervullen verschillende topvrouwen een inspirerende rol. Een impressie vanuit Auditdienst Rijk (ADR).

Vrouwen hebben zich vanaf de jaren vijftig steeds meer kunnen profileren in werelden die lange tijd gedomineerd werden door mannen. Desondanks blijft de top van veel sectoren en bedrijven in grote mate gevuld met mannen. Tegenwoordig is er meer aandacht voor de kwaliteiten die vrouwen juist tot uitstekende leiders kunnen maken. Vrouwen blinken vaak uit in emotionele intelligentie, samenwerking en communicatieve vaardigheden. Dat stelt hen in staat om op een andere manier leiding te geven dan hun mannelijke tegenhangers.

“Een echte topper (m/v/x) geeft ruimte aan collega’s en teams om successen te boeken.”

Wendy Asbeek Brusse, directeur onderzoek ADR

Feminiene en masculiene eigenschappen

Die vaardigheden zijn echter niet gebonden aan een geslacht. Daarom is het beter om te spreken van feminiene en masculiene eigenschappen in leiderschapsstijlen. Dit zijn geen vaste of biologische kenmerken, maar eerder sociaal geconstrueerde rollen die met de jaren veranderen. Het idee dat er verschillen bestaan tussen masculiene en feminiene eigenschappen is niet nieuw. Het is een concept dat al eeuwenlang speelt, maar het werd voor het eerst systematisch onderzocht in de psychologie van de 20e eeuw. Psychologen zoals Carl Jung en – later – Sandra Bem gaven gestalte aan het idee dat mannen en vrouwen vaak verschillende gedragskenmerken vertonen, die respectievelijk als masculien of feminien worden bestempeld.

Masculien
Masculiene eigenschappen worden doorgaans geassocieerd met kracht, assertiviteit, competitiviteit, onafhankelijkheid en besluitvaardigheid. Dit type leiderschap is vaak gericht op snel en doelgericht handelen, waarbij prestaties en resultaten centraal staan. Masculiene leiders worden in de regel gezien als degenen die een duidelijke visie naar voren brengen en deze met kracht en overtuiging implementeren.

Feminiem
Feminiene eigenschappen worden daarentegen geassocieerd met empathie, zorgzaamheid, samenwerking, communicatie, en het vermogen om goed naar anderen te luisteren. In tegenstelling tot het directe, resultaatgerichte karakter van masculien leiderschap, is feminien leiderschap gericht op het creëren van verbinding en het ondersteunen van anderen om hun potentieel te benutten. Dit leidt tot een leiderschapsstijl die wordt gekarakteriseerd door een relationele en inclusieve benadering.

“We leggen onszelf vaak grenzen op die er eigenlijk niet zijn. Het beste uit jezelf halen betekent voor mij: vol instappen, ervoor gaan, je uitspreken en leren door te doen. Maar wel vanuit gezamenlijke doelen en samen met anderen en niet om er alleen zelf beter van te worden.”

Eelke Buizer, accountdirecteur ADR

Combinatie

Hoewel masculiene en feminiene eigenschappen ogenschijnlijk tegenovergesteld lijken, is het belangrijk te begrijpen dat niemand puur masculien of feminien is. In werkelijkheid beschikken de meeste mensen, ongeacht hun geslacht, over een combinatie van beide typen eigenschappen. Wat belangrijk is, is hoe deze eigenschappen in verschillende contexten kunnen worden toegepast om effectief leiderschap te tonen.

Het gaat om balans

Een succesvolle topvrouw combineert zowel masculiene als feminiene eigenschappen. Het vermogen om bijvoorbeeld strategisch en daadkrachtig te zijn (masculiene eigenschappen) kan gecombineerd worden met een empathische benadering en het vermogen om een team te motiveren en te ondersteunen (feminiene eigenschappen). De term ‘topvrouw’ kan dus worden gezien als iemand die een balans weet te vinden tussen de harde masculiene eigenschappen en de zachte feminiene eigenschappen. Deze balans stelt vrouwen in staat om zowel resultaatgericht te zijn en tegelijkertijd een cultuur van samenwerking en respect te bevorderen. Dit maakt dat zij in staat zijn om niet alleen strategische doelen te behalen, maar ook duurzame relaties binnen hun organisatie te onderhouden.

“Een topvrouw is voor mij iemand die duidelijk, assertief en met empathie communiceert, richting geeft en grenzen stelt. Zij hoeft niet per se op de voorgrond, ze geeft het goede voorbeeld en zet haar team in zijn kracht. Ze heeft begrip voor context, is duidelijk in de aansturing en communicatie.”

Kitty Fadli, coördinator Onderzoek ADR

Kansen om je te ontwikkelen tot topvrouw

Ik werk voor de Auditdienst Rijk. Wij staan niet alleen bekend om onze focus op kwalitatief goed onderzoek, maar ook om onze inclusieve en ondersteunende cultuur. Zo’n cultuur biedt kansen om je te ontwikkelen tot topvrouw. Ik zie verschillende kwaliteiten van collega’s die mij inspireren en die het concept van topvrouw voor mij verder verrijken. Wat daarbij gelijk al opvalt, is dat het zeker niet alleen gaat om de plek in de hiërarchie. In verschillende functies en rollen die wij binnen de Auditdienst Rijk kennen, zie ik vrouwen die een goede balans weten te vinden en in de praktijk een voorbeeldfunctie vervullen en inspiratie bieden aan anderen. Kenmerkend daarbij is dat zij trots en zelfverzekerd zijn in wat zij doen, maar toch een behoorlijke drempel over moeten om zichzelf als een mogelijk rolmodel voor anderen te zien.

Inspiratie uit directe collega’s

Voor mij zijn accountdirecteur Eelke Buizer, coördinator onderzoek Kitty Fadli, en projectleider en mentor Charlot Oltmans enkele voorbeelden van topvrouwen. Ieder op hun eigen manier. Zo onderscheidt de een zich als ondernemend, onvermoeibaar en creatief met oplossingen, maar ook verbindend en behulpzaam. De ander is een voorbeeld van iemand die de waarde van relaties hoog in het vaandel heeft staan, zorgzaam en empathisch is, maar ook focus houdt op concrete resultaten. De derde laat weer zien hoe een vrouwelijke leider een uitstekende balans kan vinden tussen daadkracht en het meenemen van het team in haar visie.

Wat hen bindt is, naast de aarzeling om zichzelf als rolmodel te zien, dat ze een duidelijke eigen mening hebben, werken vanuit gezamenlijke doelen en met hun tomeloze energie ook concrete resultaten neerzetten. Juist hun feminiene eigenschappen lijken te helpen om dit in samenwerking met anderen te doen en hun omgeving te enthousiasmeren om actief mee te doen.

Experimenteren

Deze collega’s inspireren mij om meer te experimenteren en mijn eigen vermogen om te verbinden verder te versterken. En ook om mijn eigen aanpak van snel en resultaatgericht handelen – zonder daarbij het team uit het oog te verliezen – verder te ontwikkelen. De diversiteit aan kwaliteiten van deze collega’s leert me dat effectief leiderschap een balans vraagt tussen zowel masculiene als feminiene eigenschappen. Het combineren van strategisch handelen met zorg voor anderen, én het vermogen om iedereen mee te nemen in een gezamenlijke visie, verrijkt mijn begrip van wat het betekent om een topvrouw te zijn.

“Om het beste uit jezelf te halen heb je anderen nodig. Daarvoor moet je verbinding leggen, luisteren en oprechte interesse tonen.”

Charlot Oltmans, projectleider en mentor ADR

Randvoorwaarden

Het is aangetoond dat leiderschap van vrouwen positieve effecten op organisaties heeft. Vrouwen neigen naar een meer collaboratieve en empathische benadering van leiderschap, wat leidt tot betere communicatie, meer diversiteit in besluitvorming en uiteindelijk betere prestaties op lange termijn. Hoewel vrouwen in de huidige samenleving steeds meer leiderschapsrollen bekleden, blijft het voor veel organisaties een uitdaging om een werkomgeving te creëren die bevorderlijk is voor de ontwikkeling van vrouwen naar topfuncties. Er zijn verschillende elementen die essentieel zijn om ervoor te zorgen dat vrouwen gelijke kansen krijgen en zich kunnen ontwikkelen tot topvrouwen. Dit vereist niet alleen structurele veranderingen, maar ook een cultuur die ruimte biedt aan de specifieke sterkten en talenten van vrouwen.

Seksisme en intimidatie

Een inclusieve cultuur waarin vrouwen zich gesteund voelen en waarin seksisme of intimidatie niet worden getolereerd, is hierbij essentieel. Organisaties die zo’n cultuur cultiveren, stellen vrouwen in staat zich volledig te ontwikkelen en op te klimmen naar leiderschapsrollen zonder belemmeringen van gender gerelateerde verwachtingen.

Door zowel masculiene als feminiene eigenschappen te omarmen, kunnen vrouwen een krachtige, inclusieve en strategische leiderschapsstijl hanteren

Onze algemeen directeur Richard van Hienen geeft aan dat voor een goed functionerend team een goede mix van feminiene en masculiene eigenschappen belangrijk is. Zijn leiderschapsstijl is gebaseerd op respect voor ieders capaciteiten, ongeacht geslacht. Deze benadering is essentieel om topvrouwen volledig tot hun recht te laten komen. Wanneer ik met hem hierover spreek, is hij zich ook goed bewust van de kracht en valkuilen van zowel feminiene als masculiene eigenschappen. Zo merkt hij op dat collega’s met sterke feminiene eigenschappen vaak wat bescheidener kunnen zijn, waardoor zij soms minder snel hun stem laten horen. Daarom vindt hij dat zij extra ruimte moeten krijgen in het gesprek. Het is belangrijk én een continue uitdaging om met elkaar een cultuur van gelijkwaardigheid en respect te creëren, waarin iedereen zich gehoord en gewaardeerd voelt.

Conclusie

Een topvrouw zijn anno nu betekent het effectief combineren van verschillende eigenschappen die onderscheiden in leiderschapsstijl. Door zowel masculiene als feminiene eigenschappen te omarmen, kunnen vrouwen een krachtige, inclusieve en strategische leiderschapsstijl hanteren. Deze stijl richt zich niet alleen op prestaties, maar ook op de langetermijnwaarde en het welzijn van teams en organisaties. Organisaties die een cultuur van respect, inclusiviteit en ondersteuning bieden, stellen vrouwen in staat om niet alleen te slagen in hun rol, maar ook om een duurzame impact te maken op de werkplek en in de samenleving als geheel.